Tuz, yemeklerimize lezzet katan, vücudumuzun sıvı dengesini sağlayan ve hayati bir mineral olan iyotu içeren bir besindir.
Peki tuzdaki iyotun insan sağlığı için önemi nedir?
İyot Nedir?
İyot, kimyasal sembolü I olan, halojen grubunda yer alan ve ısıtıldığında gaza dönüşen bir elementtir. İyot, diğer elementlerle kolayca birleşebilir ve iyodür adı verilen bileşikleri oluşturabilir. İyodürler, deniz suyunda ve deniz ürünlerinde bol miktarda bulunur. Ayrıca toprakta da iyot mevcuttur ancak toprağın yapısına ve iklim koşullarına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
İyot, insan sağlığı için gerekli olan bir mineraldir. Vücudumuzda trilyonlarca hücrede iyot bulunur ve iyot olmadan yaşam devam etmez. İyotun en önemli görevi, boynumuzda bulunan tiroid bezinin hormon üretmesine yardımcı olmaktır. Tiroid hormonları, vücudumuzun metabolizmasını, büyümesini, gelişmesini, beyin ve sinir sisteminin işleyişini, enerji seviyesini ve cilt, saç ve tırnak sağlığını etkiler.
İyot Eksikliği
İyot eksikliği, dünyada en yaygın görülen beslenme sorunlarından biridir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, dünyada yaklaşık 2 milyar insan iyot yetersizliği riski altındadır. İyot eksikliği özellikle çocukluk, bebeklik ve hamilelik dönemlerinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. İyot eksikliği nedeniyle ortaya çıkabilecek bazı hastalıklar şunlardır:
– Guatr: Tiroid bezinin büyümesine neden olan bir hastalıktır. Tiroid bezi yeterli iyot alamadığında hormon üretmek için daha fazla çalışır ve şişer. Guatr, boğazda şişkinlik, nefes darlığı, yutma güçlüğü ve ses kısıklığı gibi belirtilerle kendini gösterir.
– Hipotiroidi: Tiroid bezinin az çalışması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Hipotiroidi, metabolizmanın yavaşlamasına neden olur ve kilo artışı, yorgunluk, halsizlik, soğuğa karşı hassasiyet, kabızlık, saç ve cilt kuruluğu, depresyon gibi belirtilere neden olur.
– Kretinizm: Anne karnında veya doğumdan sonra iyot eksikliği yaşayan çocuklarda görülen bir hastalıktır. Kretinizm, zeka geriliği, cücelik, sağırlık, konuşma bozukluğu gibi fiziksel ve zihinsel gelişim bozukluklarına neden olur.
– Gebelik komplikasyonları: Hamilelikte iyot eksikliği hem anne hem de bebek için tehlikelidir. İyot eksikliği erken doğum, düşük, ölü doğum, doğumsal anomaliler gibi gebelik komplikasyonlarına yol açabilir.
İyot Fazlalığı
İyot fazlalığı da iyot eksikliği kadar zararlıdır. Aşırı iyot alımı da tiroid bezinin çalışmasını bozabilir ve hipertiroidi adı verilen bir duruma neden olabilir. Hipertiroidi, tiroid bezinin aşırı çalışması sonucu ortaya çıkar ve metabolizmanın hızlanmasına neden olur. Hipertiroidi, kilo kaybı, sinirlilik, çarpıntı, terleme, titreme, gözlerde şişkinlik, uykusuzluk gibi belirtilere neden olur.
İyot fazlalığı ayrıca alerjik reaksiyonlara, ateşe, mide bulantısına, kusmaya, ishale, baş ağrısına ve nefes darlığına da yol açabilir. İyot fazlalığı genellikle iyotlu ilaçların veya takviyelerin aşırı kullanımından kaynaklanır. Bu nedenle iyotlu ilaç veya takviye kullanmadan önce doktorunuza danışmalısınız.
İyotun Faydaları
İyotun insan sağlığı için önemi yukarıda saydığımız hastalıkları önlemekle sınırlı değildir.
İyotun faydaları arasında şunlar da sayılabilir:
– İyot, bağışıklık sistemini güçlendirir ve enfeksiyonlara karşı korur. İyotun antiseptik özelliği vardır ve yaraların iyileşmesine yardımcı olur.
– İyot, kanın temizlenmesine ve toksinlerin atılmasına katkıda bulunur. İyot, böbreklerin ve karaciğerin sağlıklı çalışmasını destekler.
– İyot, sinir sisteminin sağlıklı çalışmasını sağlar ve stresi azaltır. İyot, serotonin adı verilen mutluluk hormonunun salgılanmasını artırır ve depresyonu önler.
– İyot, cilt, saç ve tırnak sağlığını korur. İyot, cildin nemlenmesine ve elastikiyetini artırmasına yardımcı olur. İyot, saç dökülmesini önler ve saçların parlak ve sağlıklı görünmesini sağlar. İyot, tırnakların kırılmasını ve soyulmasını engeller.
– İyot, kanser riskini azaltır. İyot, tiroid, meme ve prostat kanserlerinin gelişimini önlemeye yardımcı olur. İyot, hücrelerin oksidatif hasardan korunmasına ve DNA hasarının onarılmasına katkıda bulunur.
İyot Alımının Önemi
İyotun insan sağlığı için önemi göz önüne alındığında, günlük iyot ihtiyacının karşılanması büyük önem taşımaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre yetişkin bir bireyin günlük iyot ihtiyacı 150 mikrogramdır. Hamile ve emziren kadınların günlük iyot ihtiyacı ise 250 mikrogramdır.
İyot ihtiyacının karşılanması için en iyi kaynak deniz ürünleridir. Deniz suyu iyodür bakımından zengindir ve deniz ürünleri de bu minerali içerir. Özellikle deniz yosunu, balık, midye, karides gibi deniz ürünleri iyot açısından zengindir.
İyot ihtiyacının karşılanması için diğer bir kaynak da iyotlu tuzdur. Dünyada birçok ülkede tuzlara iyot eklenerek iyot eksikliğinin önlenmesi amaçlanmaktadır. Ancak tuz tüketimi de aşırıya kaçmamalıdır. Çünkü tuz fazlalığı da yüksek tansiyon, kalp hastalıkları ve böbrek hastalıkları gibi sağlık sorunlarına yol açabilir.