Yaşamımızda yer edinmiş, üç yaygın gıda maddesi olan un, tuz ve şekerin sağlığımız üzerindeki etkileri saymakla bitmez.
Bu gıdaların faydaları ve zararları nelerdir? Nasıl tüketmeliyiz? Hangi hastalıklara yol açabilirler?
Sırasıyla bu sorulara cevap bulalım.
Un, tahılların öğütülmesiyle elde edilen bir toz haline getirilen bir gıda maddesidir. Un, ekmek, pasta, börek, makarna gibi pek çok yiyeceğin temel bileşenidir.
Unun faydaları arasında şunlar sayılabilir:
– Un, karbonhidrat, protein, lif, B vitaminleri, demir, magnezyum, çinko gibi besin öğeleri içerir. Bu besin öğeleri vücudun enerji üretmesine, kas ve kemik yapısının güçlenmesine, sinir sisteminin işlev görmesine yardımcı olur.
– Un, lif bakımından zengindir. Lif, sindirim sisteminin sağlıklı çalışmasını destekler. Kabızlık, hemoroid, kolon kanseri gibi hastalıkların önlenmesine katkıda bulunur.
– Un, kan şekerini dengeler. Unun içerdiği kompleks karbonhidratlar yavaş sindirilir ve kan şekerinin ani yükselmesini veya düşmesini engeller. Bu da diyabet, obezite, kalp hastalıkları gibi riskleri azaltır.
Unun zararları ise şöyle sıralanabilir:
– Un, gluten adı verilen bir protein içerir. Bazı kişilerde gluten alerjisi veya intoleransı olabilir. Bu durumda un tüketimi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Gluten alerjisi veya intoleransı olan kişiler un yerine pirinç, mısır, karabuğday gibi tahılları tercih etmelidir.
– Un, işlenmiş bir gıda maddesidir. Bu nedenle unun besin değeri azalmıştır. Özellikle beyaz un rafine edilmiş ve vitamin, mineral ve lif kaybına uğramıştır. Bu da unun besleyiciliğini düşürür ve boş kalori alımını artırır. Mümkün olduğunca tam buğday unu veya kepekli un gibi daha az işlenmiş un çeşitleri kullanılmalıdır.
– Un, aşırı tüketildiğinde kilo artışına yol açabilir. Unun içerdiği karbonhidratlar vücutta yağa dönüşebilir ve fazla kalori alımına sebep olabilir. Bu da obezite, diyabet, kalp hastalıkları gibi riskleri artırabilir. Un tüketimini günlük enerji ihtiyacına göre ayarlamak ve fiziksel aktivite yapmak önemlidir.
Tuz, sodyum klorür adı verilen bir bileşiğin kristalleşmesiyle oluşan bir mineraldir. Tuz, yemeklere lezzet katmak için kullanılır. Ayrıca bazı yiyeceklerin bozulmasını önlemek için koruyucu olarak da kullanılır.
Tuzun faydaları arasında şunlar sayılabilir:
– Tuz, vücudun su dengesini sağlar. Tuz vücutta suyun tutulmasına yardımcı olur ve dehidrasyonu önler. Ayrıca terleme ile kaybedilen sodyumun yerine konmasını sağlar.
– Tuz, sinir iletimini destekler. Tuz vücutta elektriksel sinyallerin iletilmesine katkıda bulunur ve sinir sisteminin çalışmasını sağlar.
– Tuz, kas kasılmasını kolaylaştırır. Tuz vücutta kalsiyumun emilimini artırır ve kasların kasılmasını ve gevşemesini sağlar.
Tuzun zararları ise şöyle sıralanabilir:
– Tuz, aşırı tüketildiğinde kan basıncını yükseltir. Tuz vücutta suyun tutulmasına neden olur ve bu da kan hacminin ve basıncının artmasına sebep olur. Bu da hipertansiyon, kalp hastalıkları, inme gibi riskleri artırır. Günlük tuz tüketimi 5 gramı geçmemelidir.
– Tuz, böbreklerin yükünü artırır. Tuz vücutta suyun tutulmasına neden olur ve bu da böbreklerin daha fazla çalışmasını gerektirir. Bu da böbreklerin yorulmasına ve fonksiyonlarının azalmasına neden olabilir. Böbrek hastalığı, taşı, kumu gibi sorunlar ortaya çıkabilir.
– Tuz, kemik erimesine yol açabilir. Tuz vücutta kalsiyumun atılmasına neden olur ve bu da kemiklerin zayıflamasına ve kırılganlaşmasına sebep olur. Bu da osteoporoz, kırık, çatlak gibi riskleri artırır.
Şeker, bitkilerde bulunan karbonhidratların işlenmesiyle elde edilen tatlı bir maddedir. Şeker, yiyecek ve içeceklere tat vermek için kullanılır. Ayrıca reçel, marmelat, şekerleme gibi ürünlerin yapımında da kullanılır.
Şekerin faydaları arasında şunlar sayılabilir:
– Şeker, vücuda hızlı enerji verir. Şeker vücutta kolayca sindirilir ve kana karışır. Bu da vücudun enerji ihtiyacını karşılar.
– Şeker, beyin fonksiyonlarını destekler. Şeker vücutta glikoz olarak kana karışır ve beyne ulaşır. Bu da beyin hücrelerinin çalışmasını sağlar ve zihinsel performansı artırır.
– Şeker, ruh halini iyileştirir. Şeker vücutta serotonin adı verilen bir hormonun salgılanmasını tetikler. Serotonin mutluluk ve rahatlama hissi verir ve depresyon, stres, kaygı gibi duygusal sorunların önlenmesine yardımcı olur.
Şekerin zararları ise şöyle sıralanabilir:
– Şeker, aşırı tüketildiğinde kilo artışına yol açar. Şeker vücutta fazla miktarda alındığında yağa dönüşür ve vücutta depolanır. Bu da fazla kalori alımına ve obeziteye sebep olur.
– Şeker, kan şekerini dengesizleştirir. Şeker vücutta hızlı bir şekilde sindirilir ve kana karışır. Bu da kan şekerinin ani yükselmesine veya düşmesine neden olur. Bu da diyabet, insülin direnci, hipoglisemi gibi riskleri artırır.
– Şeker, diş çürüklerine neden olur. Şeker ağızda bakterilerin üremesini sağlar ve bu da diş minesinin aşınmasına ve çürümeye sebep olur. Bu da ağız kokusu, diş ağrısı, diş kaybı gibi sorunlara yol açar.
Nihayetinde un, tuz ve şeker sağlığımız için önemli gıda maddeleridir ancak aşırı tüketilmemelidir. Bu gıdaların faydalarından yararlanmak için dengeli ve çeşitli bir beslenme planı uygulamak gerekir.